Бобоҷон Ғафуров - муаллифи китоби "Тоҷикон" ва Қаҳрамони Тоҷикистон
Дар Панҷакент
Мезолит аз калимаи юнонӣ гирифта шуда, маънояш мезос-миёна ва литос-санг аст
Забони бохтарӣ
Шаҳри Нусай
ба се давра: асри санг, асри биринҷ ва асри оҳан.
палеолит, мезолит ва неолит
энеолит ҳазораи V-III пеш аз мелод
1 миллион сол пеш аз мелод
Ба 3 давра: палеолити поён, миёна ва нав
Лоҳутӣ, Обимазор, Кулдара, Хонақоҳ (н. Ховалинг) ва Қаратоғ (н. Ёвон)
Неандарталҳо, ки ба одамони имрӯза шабоҳат доштанд
Дар ҳазораҳои VІ-ІІІ пеш аз мелод дар ноҳияҳои кӯҳистони
Тоҷикистон, махсусан водии Ҳисор одмоне мезистанд, ки осори
боқимондаи онҳо бо номи маданияти Ҳисор маълум аст
Мурдаро ҳалқавор, чӣ тавре кӯдак дар шиками модар мехобад, ҳамон тавр мегӯрониданд.
Се намуд, кишоварзон (маданияти Ҷайтун), шикорчӣён ва моҳидорон (маданияти Хоразм-Калтамадон) ва чорводорон (маданияти Ҳисор);
4 шакл:
5 форматсия: обшинаи ибтидоӣ, ғуломдорӣ, феодалӣ, капиталистӣ ва сотсиалистӣ
Обшинаи ибтидоӣ
Аз рӯи тасаввуроти онҳо чӣ тавре, ки одам дар батни модар буд, бояд ҳамон тавр ба хок супорида шавад ва ҳатто чӣ зҳои дигарро низ (корд, косаи хурок ва ғ.) ҳамроҳашон мегурониданд;
дар Бадахшон, аз ҷумла Помири Ѓарбӣ;
наҷиб, шариф, покиза, воломақом, тухми пок.
Одамон дар болои конҳои мис оташ меафрӯхтанд ва миси обшударо канда мегирифтанд
Аввалин қабрҳои ин маданиятро дар Сибири Ѓарбӣ аз деҳа Андронов кашф кардаанд
Аз деҳаҳои Ёрии Панҷакент, Шаршари ноҳияи А. Ҷомӣ ва Арақчӣ ни ноҳияи Варзоб
Ароба, қаиқ
Авесто аз калимаи «апастак» гирифта шуда маънои асос, дастур, қонун, раҳнаморо дорад.
Дар се давра: Ҳахоманишиҳо, Портҳо (Ашкониён) ва Сосониён
Панҷ қисм: Ясно, Яштҳо, Видевдат, Виспарад ва Хурд Авесто
Соли 1761 олими франсуз А. Дюперон
Солҳои 628- 551 п.а.м;
Шоҳ Билош ё Валахш;
душмани ғоявиаш Балатнарса (Баротрукреш)
падараш Прушасп ва модараш Дуғдуға
Суғдиҳо, бохтариҳо, хоразмиҳо, портҳо, сакоиҳо ва ғайра
обу оташ ва замину ҳаво
Суғд, Бохтар ва Хоразм
Бохтар
Шуш (Сӯз);
Куруши Кабир буда, солҳои 559-530 то милод ҳукмронӣ кардааст;
соли 539 п.а.м. «Устувонаи Куруш»;
июл-августи соли 530 п.а.м. дар соҳили дарёи Сир, ки дар натиҷа Куруш шикаст хӯрда кушта мешавад;
соли 526 п.а.м. Камбуҷио
аз синни 20-солагӣ;
Дорои І, ислоҳотҳои маъмурӣ, ҳарбӣ, пулӣ, роҳсозӣ ва ғайра
солҳои 522-486 п.а.м.
солҳои 550-330 п.а.м
ба 20 сатрапия, Осиёи Миёна ба сатрапияҳои ХI, ХII, ХV ва ХVІ дохил мешуд
солҳои 522-450 п.а.м. аз тарафи Дорои I ва Хишояршоҳ
Мондоно
Ардашери ІІ Мнамен
сатрап ё хушатрабон
Экбатан, Шуш (Сӯз), Персаполис, Пасаргар
Пешдодиён ва Каёниён
солҳои 520-518 п.а.м;
Шерак галабоне буд, ки лашкари форсҳоро фиреб дода ба биёбон мебарад ва форсҳо аз ин огаҳ шуда ӯро бо машаққати зиёд қатл намуданд, аммо ӯ далерона ба форсҳо мегӯяд, ки ин корро барои ҳифзи сарзамин ва ҳамқавмонаш кардааст
10-уми декабри соли 522 п.а.м. дар Марғиён
ба се навъ: ҷумлавӣ, ҳиҷоӣ ва ҳарфӣ–овозӣ;
забони оромӣ, ки аз чап ба рост навишта мешуд;
70 халқу қабила, ки бо 55 забон гуфтугӯ мекарданд
Дорои І
соли 334 п.а.м. миёни давлатҳои Ҳахоманишиҳо ва Юнону Мақдуния
соли 333 п.а.м.
соли 337 ҳукмронии Мақдуния аз болои Юнон ба расмият шинохта шуд
1-уми октябри соли 331 п.а.м. дар наздикии деҳаи Гавгамела
солҳои 356-323 п.а.м;
Олимпиада ва Файлақуси II (Филипп)
Оқсиарт падараруси Искандар буд
солҳои 329-327 п.а.м
Бесс, Спитамен, Сатибарзан, Катан, Авсан, Ориёмиз ва дигарон
Лашкаркаши моҳир ва қаҳрамони ватандӯсти суғдӣ буда, солҳои 329-327 то милод бар зидди истилогарони Юнону Мақдунӣ мубориза бурдааст
охири асри ІІ п.а.м. то асри IV милодӣ
солҳои 336-323 дар синни 33- солагӣ дар Бобулистон
Зардуштӣ;
ба муқобили қӯшунҳои Искандари Мақдунӣ
ба дини зардуштӣ
Дар водии Вахш
соли 312 п.а.м. аз тарафи яке аз сарлашкарони Искандар Селевк
набераи Спитамен аз никоҳи Селевк ва Апама (духтари Спитамен) буда, солҳои 280-261 п.а.м. давлати Селевкиёнро идора намудааст;
солҳои 256-128 п.а.м;
соли 247 п.а.м. асосгузор Аршак (Ашки I)
9-уми майи соли 53 п.а.м. миёни давлати Порт ва Рим ба амал омад, ки сарлашкари портҳо Сурони (Сурона) лашкари римиҳоро шикаст дода, сарлашкари онҳо Крас дар рафти муҳориба бо
писараш кушта мешавад.
Меҳрдаркард (Нусай) дар Ашқободи Туркманистон;
Димитрий
Юҷиҳо (Юэжҳо)
солҳои 247 п.а.м. то 224 милодӣ
22 ҳарф
1913-Лондон, 1960-Лондон, 1968-Душанбе
Малика Томирис, Шерак, Фрада, Скунха ва дигарон
панҷ қабила: хюмӣ, хисе, шуанмӣ, дюмӣ ва гуйшуан
сокинони аслии Осиёи Марказӣ;
Қурғоетеппа
Канишка
Вима Кадфиз (Кадфизи ІІ);
Асосгузори сулола Герай ва асосгузори давлат Куҷула Кадфиз
28 солагӣ
Ашкониён (Парфия)
Ардашери Бобакон
Наврӯз, Меҳргон, Сада ва Тиргон
Сада
диндабирӣ, ки аз 44 ҳарф иборат буд
18 ҳазор
аз номи аспҳои тездави он, ки маънои кишвари аспҳои давандро дорад;
Осиёи Миёна, Афғонистон, Покистон, Ҳиндустони Шимолӣ ва Қошғару Хутан
Порт (Ашкониён)
сосон
аз Бомиёни Афғонистон, ки яке 35 дигаре 54 метр дарозӣ доранд
алифбои бохтарӣ, ки аз 24 ҳарф иборат буд.
дар соҳили рости якҷояшавии дарёҳои Панҷу Вахш
Ҳахоманишиҳо
соли 1957 ба замони Канишкаи Кабир
Артабони V
бо номи бобои Ардашер Сосон
Ҳахоманишиҳо;
аз миёнаҳои асри V сар карда давлат бо шакли иҷтимоӣ-иқтисодии феодалӣ пеш меравад, баланд шудани мавқеъи ҳокимияти марказӣ ва мақоми давлатӣ гирифтани динӣ зардуштӣ
дар рӯди Корун, ки бо номи «Банди Қайсар» машҳур аст
дар насронипарастии ӯ (дар замони ӯ мавқеъи дини насронӣ хеле боло меравад)
ба 4 табақа: отурвон (рӯҳониён), артишдорон (ҷанговарон); дабирон (кормандони давлатӣ) ва кишоварзону ҳунармандон ва тоҷирон;
Ибни Муқаффаъ
Хусрави Парвиз
солҳои 490-515
Борбад
Хусрави І Анушервон
Фирӯз (Пирӯз).
солҳои 309-379
Ардашери Бобакон
миёни Сосониён ва Ҳайтолиён, ки дар натиҷа Сосониён шикаст хӯрда, хироҷгузори Ҳайтолиён мегарданд;
Қубодшоҳ
Ихшид
Фрамандар (фармонбардор), ки мансаби сарвазир ҳисоб мешуд
соҳиб шудан бо роҳи бузурги Абрешим
солҳои 224-651
баробарии иҷтимоии аҳли ҷомеаро талаб мекард
Хилофати Араб
роҳро ба сӯи истиқлолияти миллӣ кушода арабҳоро маҷбур намуд, ки дар идоракунии давлат ашрофони маҳаллиро ҷалб намоянд
Ҳайтолиён
аз номи завҷаи Маздак Хурамма
аз соли 453-457 то 563-567
Паҳла, аз сабаби он, ки асбоби мусиқии Борбадро хуб менавохт, ӯро чунин ном мебурданд
Хушнавоз ё Вахшунвар
21 наск
солҳои 467-470, 480
Монӣ
солҳои 488-531
гаравидан ба ҳаракати Маздак ва пуштибони кардани маздакиён
Яздигурди ІІІ
соли 651
Сосониён ва ҳоқонати Турки Ѓарбӣ
Ҷӯраалӣ Маҳмадалӣ ном чӯпон аз Куҳи Муғ дар ноҳияи имрӯзаи Айнӣ;
Афшин
Деҳқон
Ҳайтолиён
Солҳои 570-632
Омина ва Абдуллоҳ
Соли 610 аз нозил шудани аввалин сура бо номи Иқраъ (бихон)
Ҳайтолиён
соли 622 аз ҳиҷрати паёмбар - ҳазрати Муҳаммад (с) аз Макка ба Мадина
Маънои хонданро дошта, аз 114 сура иборат аст
Усмон 644-656
Баъди марги паёмбар - ҳазрати Муҳаммад (с) ва ба сари ҳокимият омадани пайравони ӯ дар ибтидои солҳои 30-ми асри VII
Зайд ибни Собит дар байни солҳои 644-656;
солҳои 661-750
дар замони халифаҳои рошидин: Абӯбакр, Умар, Усмон, Алӣ
солҳои 750-1258
дар аҳди халифа Абдумалик бо навиштаҷоти «Ло Илоҳа Илаллоҳу Муҳаммадан Расулуллоҳ» баъд номи халифа
9-уми октябри соли 680, ки бо шикаст анҷом ёфт
аз 23 ҳарф
соли 654 ба Маймурғи Суғд
солҳои 705-715 Қутайба ибни Муслим
солҳои 720-722
Абӯмуслим
2 лагер бо роҳбарии Ғурак ва Деваштич
3-давра
солҳои 747-750
Абӯ Исҳоқ Иброҳим ибни Ҳайкон
Абӯ Ҷаъфар, ки бо лақаби Мансур маълум аст
солҳои 750-751
парчами сиёҳ, ки бар зидди парчами сафеди Умавиён буд
Сумбоди Муғ, ки номи аслиаш Пирӯз Испаҳбад буд
чодарпуш ё ниқобпуш;
солҳои 776-782 (ё 783)
Сосониён
709-Бухоро, 712-Самарқанд
соли 751
Рофеъ ибни Лайс
Бармакиён
соли 803
маъбади Навбаҳор
солҳои 821-873
Соли 811 дар зиддияте, ки миёни писарони Ҳорунарашид Амин ва Маъмун ба амал омад ӯ пуштибони аз Маъмун намуда, ҳамин тавр дар ба сари ҳокимият омадани Маъмун кӯмак намуд. Баъди ба сари ҳокимият омаданаш Маъмун ӯро ҳокими Мовароуннаҳру Хуросон таъин мекунад
солҳои 828-844
Зуляминайн-яъне нафаре, ки бо ду дасташ ҷанг мекунад
солҳои 821-822
Абдуллоҳ ибни Тоҳир
дастаҳои мусаллаҳи худмуҳофизатӣ, муборизони роҳи дин
Нишопур
солҳои 873-900
Саффор аз калимаи арабӣ гирифта шуда, дар забони тоҷикӣ маънои мисгарро дорад, аз сабаби мисгар будани падар ва бобои Яъқуб давлат ҳамин гуна номгузорӣ шудааст
15 ҳазор
Наврӯз
солҳои 873-879
соли 876
соли 1999
солҳои 874-999
Асосгузори сулола Сомонхудот ва давлат Исмоил
солҳои 849-907
ном, забони умумӣ, фарҳангӣ ба худ хос доштан, ҳудуди муайян, ки дар он аксариятро ҳамон халқ ташкил диҳад, иқтисоди ягона, психологияи ягона.
соли 874
10 девон
Балъамӣ, Утбӣ ва Ҷайҳонӣ
солҳои 892-907
Насри ІІ бо ташаббуси вазир Ҷайҳонӣ
ду намуд: туъма ва иқтаъ;
солҳои 892- 999;
Савонеҳ-ул-ҳикмат (ганҷинаи ҳикмат).
солҳои 899-900
соли 900 баъди шикасти Амр аз тарафи Исмоил
Ҳоҷиби Бузург
Сосониён, Аббосиён, Сомониён, Ғазнавиён ва Манғитҳои Бухоро
корҳои почтаро иҷро намуда, танҳо ба давлат хизмат мекард
соли 893
Ҳанафия
ғолибияти ашрофони маҳаллӣ дар ҷангҳо аз болои арабҳо
давлатҳои Скандинавия
аз 3 қисм: арк, шаҳристон ва работ
2 нафар, Насри І ва Исмоил
Абӯиброҳим Мунтасир (Фотеҳ)
Леваканд;
74 ҳуҷҷат бо забони суғдӣ, 1-то бо забони арабӣ ва 400 ашёҳо ёфт шудаанд
Суғди қадим
аз мардуми ғайримусулмон гирифта мешуд
аз номи деҳа
9- амир, 8- вазир
Абӯбакри Наршахӣ
Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ
соли 963, Абӯалӣ Балъамӣ
пайрави ҳаракати Қарматия буданаш
заминҳое, ки дар ихтиёри масҷид, мазор, мадрасаҳо буданд;
солҳои 821-873, Нишопур
аз шаҳри Балх
сарзамини паси наҳр ё он сӯи дарё
соли 1958
23 октябри соли 999
Сосониён
дар замони Сомониён ба итмом расидааст
Самарқанд
солҳои 954-961;
8 солагӣ
Сабуктегин
1128, Абӯнасри Қубавӣ.
Абӯалӣ ибни Сино
«Ал -қонун фи-т-тиб»
Байт-ут-Тироз
Самарқанд
ведарӣ ва занданиҷӣ
Табарӣ, Абӯалии Балъамӣ, Наршахӣ
соли 1994
солҳои 886-888
Сабуктегин
Исфиҷоб
3000 ҳазор аспу уштур, ки ба он 5000 нафар хизмат мекарданд
бо князигариҳои Рус
аз рушди тиҷорат бо Руси Киевӣ ва дигар давлатҳои минтақа
имомҳо, шайхҳо ва саидҳо, ки худро аз авлоди паёмбар - ҳазрати Муҳаммад (с) медонистанд;
инъоме буд, ки ба тариқи умрбод дода мешуд ва аз он ба миқдори муайян хироҷ ситонида мешуд
сипоҳиён
Ҳусайн ибни Тоҳир
Марвазӣ ва Нахшабӣ
Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Сино, Носири Хусрав ва ғайра.
суғдӣ
соли 992
Мансури II (997-999)
Саффориён
200 ҳазор
тирози ҷаҳон ё арӯси дунё.
Банҷуриҳо
Ҳулбук, ки харобаҳои он дар ноҳияи Восеъ ҷойгир аст;
Бунҷикат, ки дорои 20 ҳазор аҳолӣ буд
4 дарвоза;
Унсурӣ бо супориши Мансури І
соли 1978
соли 1965
солҳои 780–850
ал-ҷабр (алгебра)
ӯ фалсафаи Юнони қадимро ба мардуми Шарқ шинос намуд
Абӯрайҳони Берунӣ
солҳои 1009-1017 бо супориши Маъмуни II дар Ӯрганҷ сохта шудааст.
Абӯрайҳони Берӯнӣ ва Абӯалӣ ибни Сино
150 асар;
Абӯбакр Раббии Бухороӣ
Ҳаким Майсарӣ
зиёда аз 400
тоҷикӣ
Ҷобир ибни Хайён
Абӯабдулло Муҳаммад
дар деҳаи Останабоби Каркии Туркманистон бо номи «аламдор» ё «аламбардор»
Абӯабдуллоҳи Диноварӣ
солҳои 90-уми асри Х дар Туркистони шарқӣ ва Ҳафтрӯд
Абдукарими Буғрохон
Чигилӣ ва яғмо
чигилӣ Арслонхон-яъне шер ва Яғмо Буғрохон-яъне уштур
Исмоили Сомонӣ
соли 713
Насри ІІ
Насри ІІ
Насри ІІ
Маҳмуд Ғазнавӣ
Солори ғуломон
соли 907, Бубилол
зиёда аз 180 сол
соли 893
рӯди Ому
солҳои 1017-1018
солҳои 998-1186
Солҳои 874-999
онҳо мардуми Эрони ғарбиро аз арабшавӣ наҷот доданд
Қарахониён ва Ғазнавиён
Алииён ва Ҳасаниён
Иброҳим ибни Наср
соли 1089
Садрҳо гуфта руҳониёни олимартабаро мегуфтанд, ки аз ибтидои асри ХІІ идоракунии бухороро дар ихтиёр доштанд
Абдулазиз ибни Умар
зиёда аз 200 сол
соли 1125
Миёни қӯшуни муттаҳидаи Қарахониёну Салчуқиён ва аз тарафи дигар Қарахитоиҳо, ки бо ғалабаи Қарахитоиҳо анҷом ёфт
соли 1008 дар Балх
аз номи вилоят, ки баъдтар ба шаҳри калон табдил ёфт
солҳои 998-1030
ба Ҳиндустон
ба вилояти Ғур, ки ба талафоти зиёд нигоҳ накарда, қисми онро забт намуд
бо 57000 ғулом ва 350 фил
Чағониён, Қубодиён ва Хатлон
муҳорибаи Дандонакон
Ғазнавиён ва Салҷуқиён
соли 1030.
Ҷалолуддини Отсиз
ин муҳориба соли 1017 буд, ки бо аз байн рафтани давлати Маъмуниён дар Хоразм оварда расонид.
Маликшоҳ
Алпарслон ва Маликшоҳ
соли 1118
Ғуриён, Ғазнавиён, Музаффариён ва Рустамиён
соли 1041
соли 1190
Абӯалӣ Ҳасан ибни Алӣ (1017-1092)
Нишопур, Балх, Марв, Бағдод ва ғайра
Садриддин Айнӣ
Садрҳо
солҳои 1206-1207
Малик Санҷар
Муҳаммади Хоразмшоҳ
Ануштегини Ғалча
солҳои 1172-1200
соли 1176 бо шикасти халифа
соли 1215.
Абӯлфазли Байҳақӣ
зиёда аз 400
Носири Хусрав
аз номи вилоят
Қудбуддини Ойбек
солҳои 1150-1151
яке аз хонадони Шинасбониён Фулодӣ Ғӯрӣ
Алоуддин
солҳои 1148-1215
солҳои 1077-1221
бо унвонҳои малик, меҳтар, ғуршоҳ
Шинасбониён
Сайфуддини Сурӣ
Фирӯзкуҳ
Абуумари Ҷузҷонӣ, ки доир ба давлати Ғуриён маълумотҳо овардааст
сентябри соли 1219
Маҳмуди Ялавоч, ки дар Хуҷанд меистод;
Маҳмуди Торобӣ
фоҷиаи Утрор дар соли 1218;
Ғоирхон (Иналчик) бо 60 000 нафар;
соли 1238
«Каҳрамони халқи тоҷик Темурмалик»
ҳокими Хуҷанд буда, зидди лашкари муғул ҷангидааст
Чағатой
Тармаширин
солҳои 50-уми асри ХIII
соли 1220
Марв
Тӯлуй
дар ин муҳориба мардуми Хуросон зери роҳбарии Ҷалолуддин (1220-1231) аз болои лашкари муғул ғалабаи комил ба даст оварданд.
Абӯнаср Асадии Тӯсӣ
Умари Хайём
соли 1222
асосгузори сулола Курт ва давлат Малик Рукнуддин
ҳеҷ робита надоранд, зеро Куртҳои Ҳирот номи сулола аст ба монанди Тоҳириён, Саффориён ва Сомониён
«Ҷомеъ-ут-таворих».
Ҷалолиддини Балхӣ (Румӣ)
Барлос
соли 1975
солҳои 1245-1381
аз ҷониби Темур соли 1381;
солҳои 1337-1381
Сайфи Ҳиравӣ.
Сабзавор.
Шайх Халифа
соли 1336 дар деҳаи Хоҷаилғори назди Кеш
дар Сиистон соли 1362
9 маротиб
Мавлонзода, Абӯбакр Калавии Наддоф ва Хурдаки Бухороӣ
Урганҷ
маркази Ҳиндустон шаҳри Деҳлӣ
Ғиёсуддини Пиралӣ
Заҳируддини Муҳаммад
Самарқанд ва Ҳирот
Заҳируддини Муҳаммад (Бобур)
Бойсунқар
«Хамса»;
1501-Ҳирот, 1507-Самарқанд
Муҳаммад ибни Ховандшоҳ (Мирхонд)
Камолиддини Беҳзод
1399-1404 дар Самарқанд
«Зафарномаи Темурӣ»
бо супориши писараш Абдулатиф
Абдураззоқи Самарқандӣ, Ибни Арабшоҳ, Низомиддини Шомӣ,
Шарофиддин Алии Яздӣ, Муҳаммад ибни Ховандшоҳ,
Заҳируддини Муҳаммад
Ғори Мир, Бибихонум, Расадхона дар Самарқанд, Оқсарой дар Шаҳрисабз (Кеш);
Камолиддин Беҳзодро
тоҷикӣ
Хоҷа Аҳрори Валӣ
Туғлуқ-Темур
Муҳаммад Шайбонихон
солҳои 1500-1510;
соли 1500
Аҳмади Дониш
солҳои 1583-1598
5 шакл
Хондамир
Бағдод, Исфаҳон, Сабзавор, Димишқ
Бадриддини Ҳилолӣ
Ҳофизи Таниш
Пирмуҳаммадхони ІІ
Аштархониён
соли 1585
Бухоро
солҳои 1499-1599
асри ХVІ
солҳои 1642-1645
солҳои 1645-1680;
солҳои 1702-1711;
Убайдуллохон
соли 1739-1740
Муҳаммадюсуфи Муншӣ
Мирмуҳаммадамини Бухороӣ
Салчуқиён
Абдулфайзхон
1723-1730
70 ҳазор
соли 1747
Муҳаммадраҳимбӣ
соли 1753, Муҳаммадраҳимбӣ
Ҷори намудани андозҳои нав
соли 1790
солҳои 1785-1800
Шоҳмурод
Шоҳруххон
солҳои 1800-1826
аз тарафи писараш
солҳои 1821-1825
Мир Ҳусайн
аз тарафи занаш;
солҳои 1800-1810
соли 1842
байни амир Ҳайдар ва хони Қӯқанд Умархон
аз тарафи амир Насрулло
Қушбегӣ
Мингбошӣ
Даҳбошӣ ва юзбошӣ
2 млн нафар
Ҳофизи Таниш
Дилшоди Барно
гуруснагии шадид
Ҳофизи Абрӯ
Клавихо
Бобур Мирзо
соли 1427
«назар ба он ки аз тарс ҳалок шавем, беҳтар аст сари худро ба дор бинем».
соли 1753
Аморати Бухоро, хонигариҳои Хева ва Қӯқанд
солҳои 1826-1860
32 маротиба
Раҳимбий
солҳои 1860-1885
соли 1710
солҳои 1710-1876
солҳои 1753-1920
Н.В.Хаников, 1843
соли 1853
5-сабаб
соли 1717, Пётри І
соли 1853
байни Росия ва Бухоро
Н.А. Крижановский
24 май соли 1866
11-18 октябри соли 1866
2-юми октябри соли1866
аз 2-вилоят
К.П.Кауфман
соли 1867
5-вилоят
23 июни соли 1868 байни Росия ва аморати Бухоро
солҳои 1868-1870
ҳукмати подшоҳии Росия
соли 1870
ноҳияҳои Болооби Зарафшон
соли 1873
Ҳисор, Балҷувон, Кӯлоб, Қурғонтеппа, Қаротегин, Дарвоз ва Қабодиён;
соли 1887
2 ҳазор
Садриддин Айнӣ
ҳудуди сарзаминҳои аз дастрафтаашро аз ҳисоби минтақаҳои Бухорои Шарқӣ васеъ кардан мехост
1 майи соли 1868
2 майи соли 1868
23 сентябри соли 1873
«Туркестанские ведомости»
соли 1878
соли 1876, Фарғона
соли 1883
соли 1891
соли 1892
аз охири асри XVIII то соли 1920 дар хонии Хева
соли 1895
ба муқобили афғонҳо
соли 1896
соли 1868
соли 1886
соли 1894
соли 1888
соли 1868, тобеъ шудани аморати Бухоро ба Россия
соли 1870 дар Тошканд
Хонигарии Қӯқанд
бо гуфтушуниди ду тараф
соли 1872
солҳои 1867-1917
Самарқанд ва Фарғона
15-нафар
солҳои 1867-1882
солҳои 1885-1910
28 - бекигарӣ
9- туман
Қаротегин, Қубодиён, Ҳисор, Дарвоз, Балҷувон, Кӯлоб, Қурғонтеппа ва Шуғнону Рӯшон
соли 1888 дар Ховалингу Балҷувон
Мирзо Акрам
дар Шаҳрисабз аз тарафи амир Абдулаҳадхон
солҳои 1903-1913
Ҷалол Икромӣ
соли 1892 дар шаҳри Тошкент
соли 1910 дар Бухоро
250-ҳазор нафара
8948 нафар
4 июли соли 1916
соли 1870
солҳои 1826-1897
3-маротиб
Аҳмади Дониш
15-сол
Маҳмудхоҷа Беҳбудӣ, Абдуқодир Шакурӣ, Мунаввар Қорӣ
солҳои 1878-1954
Садриддин Айнӣ
200 мадраса
11-уми марти соли 1912 бо иқдоми Мирзо Мансуров ва Сироҷи Ҳаким
Мирзоҷамол Юсуфзода
«Тартил-ул-қуръон» ва «Таҳсиб-ус-сибён»
аз байн рафтани ғуломдорӣ, хотима ёфтани ҷангҳои дохилӣ, ба вучуд омадани муносибатҳои сармоядорӣ, ба бозори ҷаҳони роҳ ёфтани Осиёи Миёна
Дилшоди Барно
солҳои 1838-1842
А.Н. Куропаткин
18 апрели соли 1918
соли 1918
корхонаҳои пахтатозакунӣ ва равғанкаш
соли 1918
Фузайл Махсум
соли 1923
соли 1918
Фарғона
Экспедитсияи соли 1920-и Ҳисор чӣ гуна характер дошт?
ҳарбӣДавлатмандбий
Галу
ҳангоми тӯҳфаи амир-ҷойнамозеро, ки дар он ба муҳтарам Муҳаммад Иброҳимбек навишта шуда буд
Иброҳимбек
3 давра
соли 1921 иборат аз 8 модда
Раиси КИМ ҶХШБ Усмонхоҷа Пӯлодхоҷаев;
21 сентябри соли 1921
сентябри соли 1921
Сардори босмачӣ ёни Туркистону Бухоро
4 августи соли 1922 дар Балҷувон
Сомипошоро
ҳарбӣ
12 августи соли 1923 дар Балҷувон аз тарафи армияи сурх
73- адад
соли 1921
то соли 1926
декабри соли 1924, Аббос Алиев
солҳои 1929-1939
солҳои 1918-1937
соли 1924
соли 1920
пантуркистон
Нусратулло Махсум
14 октябри соли 1929
Панҷакент, Ӯротеппа, Душанбе, Қурғонтеппа, Кӯлоб, Ғарм ва баъдан Помир;
2 январи соли 1925
135620 км
Р.Масов
739 503 нафар
5 феврали соли 1925;
соли 1926
336 намоянда
8 завод
солҳои 1926-1929
18-то
48 даста, Иброҳимбек
июни соли 1926
12 апрели соли 1929
Сайрамбибӣ Қосимова, Маълумбибӣ Гадоева ва Оламбибӣ Абдуллоева;
9 майи соли 1929 бо 12 навкараш
Садриддин Айнӣ.
соли 1928, Лухтак
соли 1926
21-26 апрели соли 1929
анҷумани 2-юм
13 июли соли 1929
.Анҷумани 3-юми фавқулоддаи Шӯроҳо кай баргузор гардид ва қарори асосии он чӣ буд?
15 октябри соли 1929-таъсисёбии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон
саноати сабук
Б.Ғафуров, Т.Улҷабоев, Ҷ. Расулов, Қ. Маҳкамов, Р. Набиев
соли 1935
соли 1937, Варзоби Боло
3-давра
Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба С. Айнӣ
соли 1933
Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон кадом сол таъсис ёфтааст?
соли 1933
Д. З. Протопопов
соли 1931
23 июни соли 1931 дар деҳаи Хоҷа Булбулони шаҳри Ваҳдат
1 июли соли 1881 дар ноҳияи Ғарм;
солҳои 1926-1933
соли 1937 бо гуноҳи «душмани халқ»
9 майи соли 1958 аз тарафи Коллегияи ҳарбии Суди Олии ИҶШС
соли 2006
соли 1899 дар Шуғнон
мафҳуми итолиявӣ буда, маънои даста, гуруҳ ва ё бастаро дорад
апрели 1941
соли 2001
1 сентябри соли 1939
Неъмат Қарабоев
200 ҳазор
зиёда аз 50 нафар
Ҳабиб Юсуфӣ
98 млн. сӯм
151 вагон
«Қаҳрамони халқи тоҷик Темурмалик», «Исёни Муқаннаъ»
18 нафар
1418 рӯз
Мастибек Тошмуҳаммедов
оғози Ҷанги дуюми ҷаҳон
дар ҷанги Финландия бо ИҶШС соли 1939-1940
солҳои 1924-1953
4-5 марти соли 1921
Ҳабиб Юсуфӣ, Абдушукур Пирмуҳаммадзода, Ҳаким Карим, Фотеҳ Ниёзӣ, Боқӣ Раҳимзода А. Назаров, Лутфулло Бузургзода, Ҳабиб А. ва дигарон
30.12.1922 то 8.12. 1991
«Омадани поезди аввалин»
соли 1938
муҳорибаи Сталинград
1125-рӯз
Чӣпурин
Пирмуҳаммадзода А
Аҳмад Турдиев
Ҳабиб Юсуфӣ, Ҳаким Карим, Лутфулло Бузургзода, А. Пирмуҳаммадзода
Сарбанд
дар бораи аз рӯи нишонаҳои миллӣ ба се ҷумҳуриҳои алоҳида тақсим намудани Туркистон» ном дошта, 15-январи соли 1920 қабул шудааст;
Ойгул Муҳаммадҷонова
Протопопов Д. З
соли 1945
соли 1949
1,5 ҳазор
соли 1949
солҳои 1946-1956
соли 1948
соли 1958
солҳои 1956-1961
Т. Ӯлҷабоев
соли 1969
соли 1980
соли 1975.
соли 1980
соли 1948
соли 1951, С.Айнӣ
соли 1953
соли 1956
соли 1968
«Ман бо духтаре вохӯрдам»
соли 1963, М.Турсунзода
Бори аввал китоби «Тоҷикон»-и Б. Ғафуров кадом сол бо забони русӣ нашр гардид?
22 июли соли 1989солҳои 1961-1982
24 августи соли 1990 Иҷлосияи дуюми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
17 марти соли 1991
19-22 августи соли 1991 заминаи мусоид ба пош хӯрдани ИҶШС
8 декабри соли 1991 дар Белоруссия байни сарварони Русия, Украина ва Белоруссия
21 декабри соли 1991
25 декабри соли 1991
9 сентябри соли 1991
16-ноябр то 2 декабри соли 1992 дар Хуҷанд
19 ноябри соли 1992
Гулназар Келдӣ
24- уми ноябри 1992
солҳои 1946-1977
6 ноябри соли 1994
8 сентябри соли 1997
11 декабри соли 1999
соли 2000
23 феврали соли 2010
7 ноябри соли 195
23 феврали соли 1993
соли 2001
соли 2006
соли 2000;
соли 2006
соли 1967
С. Айнӣ.
И. Усмонов
соли 2008
соли 2010
соли 1993
1100-солагии давлати Сомониён
соли 1998
Малика Собирова
Литва, Эстония, Латвия
Эмомалӣ Раҳмон
25-солагии ҶШС Тоҷикистон
1994
1996
1980